Jak rozpocząć uprawę pod osłonami?

Skoro zima jest już prawie w odwrocie, czas pomyśleć o rozpoczęciu wczesnej uprawy warzyw pod osłonami wysokimi: w działkowych szklarniach i w tunelach. Wszystkie osłony należy odpowiednio przygotować. Czasem trzeba założyć na tunel nową folię, a jeśli jest taka potrzeba, naprawić drobne uszkodzenia folii (zalepić lub zgrzać).

Zwykle powierzchnia pod osłonami jest niewielka, a często chcielibyśmy ja jak najlepiej wykorzystać. Uprawia się tam rośliny podstawowe, czyli plon główny – te gatunki, które będą zajmowały miejsce pod osłoną jak najdłużej w najkorzystniejszym dla nich okresie wegetacji. Są to zwykle gatunki ciepłolubne. Najchętniej uprawiane są pomidory, papryka, w mniejszym stopniu ogórki, oberżyna, melon, cukinia czy ostatnio – fasola szparagowa. Osłony wykorzystywane są też do uprawy wczesnych warzyw o krótkim okresie wegetacji, o mniejszych wymaganiach termicznych (będą to przedplony i poplony – uprawy opóźnione) oraz do pędzenia niektórych gatunków warzyw. Tunele i szklarnie to również miejsce do produkcji niektórych rozsad we własnym zakresie. Skrzynki czy doniczki z rozsadą – tylko na działkowe potrzeby – nie zajmują dużo miejsca.

Warzywa ciepłolubne, np. pomidory, mogą być sadzone pod osłonami już w końcu kwietnia, zaś papryka, ogórek, oberżyna – gatunki o wyższych wymaganiach cieplnych – w początkach lub do połowy maja (zależnie od przebiegu pogody). Do tej pory, przez kilka tygodni, w tunelu czy w szklarni można z dobrym skutkiem, uprawiać inne warzywa o mniejszych wymaganiach termicznych. Kiedy tylko można rozpocząć uprawę gleby pod osłonami, należy ją wzruszyć i dokładnie wyrównać powierzchnię. Jeśli nawożenie organiczne jesienią było skąpe, wskazany jest dodatek nawozów mineralnych. Najlepiej stosować mieszanki nawozów (zawierające makro- i mikroskładniki): Azofoska, Fructus 1, Fructus 2, Ogród 2001, Atut 2002 – w ilościach zalecanych na etykiecie.

Po wykonaniu niezbędnych uprawek wiosennych, można przystąpić do siewu lub sadzenia roślin. Trudno jest uściślić termin, bowiem rozpoczęcie uprawy pod osłonami nie ogrzewanymi zawsze zależy od przebiegu pogody w danym roku. Jeśli pogoda na dobre już się ustali, tak że temperatura powietrza i gleby pod osłonami jest wystarczająca do wzrostu roślin, wtedy można już rozpoczynać wysiewy.
Na wielu działkach pod osłonami wysokimi (jako plon główny) uprawia się wciąż tylko pomidory lub paprykę, bez zmianowania, a tunel i szklarnia są co roku usytuowane w tym samym miejscu. W uprawie takiej mogą występować różne niepowodzenia, a przyczyna tkwi często w stale użytkowanym tym samym podłożu. Podłoże jest bowiem podstawowym źródłem porażenia roślin przez choroby i szkodniki. Dlatego najlepsza jest uprawa w świeżo przygotowanych, nie zainfekowanych podłożach, np. substratach torfowych lub w kompostach z kory drzew iglastych. Ale po 2-3-krotnym ich użytkowaniu mogą się tam już znajdować czynniki chorobotwórcze. Po tym czasie można przeprowadzić np. termiczną dezynfekcję podłoża ale jest ona trudna do wykonania w warunkach uprawy amatorskiej.

Innym rozwiązaniem aby poprawić zdrowotność upraw, jest całkowita zmiana miejsca – tunel przenosi się na inne stanowisko, gdzie np. wcześniej uprawiane były nawozy zielone. Na wielu działkach jest to często niemożliwe, bo zwykle pod tunel jest już wybrane miejsce o najlepszych warunkach glebowych i świetlnych a szklarnia jest zwykle obiektem stałym (np. na podmurówce) i nie można jej przenosić. W takich sytuacjach, aby była możliwa uprawa warzyw w nie zakażonym podłożu, można np. wybrać ziemię z tunelu lub szklarni na głębokość 30-35 cm i rozłożyć tam nowe podłoże. Jest to jednak zabieg bardzo pracochłonny i z wielu względów nie zawsze można go zrealizować.
Można też odizolować grunt grubszą folią (najlepiej białą, mleczną, bo wtedy poprawiają się warunki świetlne). Uprawę warzyw prowadzi się wówczas w ustawionych w odpowiednich odległościach pierścieniach foliowych wypełnionych świeżym, nie zakażonym podłożem. Przy tym sposobie są jednak znacznie mniejsze możliwości upraw współrzędnych. Między ustawionymi pierścieniami (cylindrami) foliowymi można jedynie wstawiać małe pojemniki z rozsadą.

Innym sposobem izolacji od gruntu i szansą wykorzystania nowego podłoża, jest uprawa w podłużnych, prostokątnych workach foliowych, wypełnionych substratem torfowym, ułożonych na płask. Taki worek zawiera około 20l podłoża, wycina się w nim 3 otwory na krzyż, w które wstawia się spinane doniczki plastikowe z rozsadą (sałaty, papryki).

Uprawę pod osłonami można też prowadzić (po obydwu bokach tunelu czy szklarni) na stołach, wypełnionych podłożem. Rośliny uprawiane na takich stołach plonują wcześniej niż w gruncie szklarni, ze względu na szybsze ogrzewanie się podłoża i znacznie lepsze warunki świetlne. Miejsce pod stołami wczesną wiosną może być wykorzystane do pędzenia warzyw (pietruszka, cebula, szczypiorek). Często na stołach także produkuje się rozsadę warzyw lub kwiatów, a potem to miejsce jest zajmowane przez plon główny (ogórek, pomidor, papryka, melon, oberżyna).