Warzywa rzepowate
Do warzyw rzepowatych należą: rzodkiewka, rzodkiew, rzepa i brukiew jadalna. Częścią użytkową tych warzyw jest tzw. zgrubienie, a w przypadku rzepy również nać. Rzepowate mają małe wymagania klimatyczne oraz krótki okres wegetacji, dlatego uprawiane są głównie jako przedplony i poplony. W Polsce największe znaczenie gospodarcze ma rzodkiewka. Pozostałe warzywa z tej grupy nie cieszą się dużą popularnością, chociaż posiadają doskonałe właściwości dietetyczne. Niektóre z nich mają właściwości lecznicze. Warto więc popularyzować uprawę rzodkwi, rzepy i brukwi jadalnej, zwłaszcza, że są one bardzo łatwe w uprawie.
RZODKIEWKA jest warzywem o najkrótszym okresie wegetacji. Uprawia się ją z krótką letnią przerwą od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Nasiona rzodkiewki zaczynają kiełkować już w temperaturze ok. 3°C, a optymalna temperatura wzrostu wynosi 12-14°C. Najlepsze pod jej uprawę są gleby średnio zwięzłe, dostatecznie wilgotne, o wysokiej zawartości związków organicznych, przewiewne, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Stanowisko pod uprawę rzodkiewki powinno być dostatecznie nasłonecznione, w drugim roku po nawożeniu organicznym.
Jako poplon po rzodkiewce sianej wiosną uprawiamy m. in. fasolę, ogórki, pomidory, paprykę, natomiast najlepszym przedplonem dla rzodkiewki jesiennej są warzywa wcześnie schodzące z pola np. ogórki, fasola. Ze względów fitosanitarnych nie powinno się jej uprawiać po roślinach z rodziny krzyżowych oraz w monokulturze. Przygotowując glebę pod uprawę należy ją głęboko spulchnić, a jej powierzchnię przed wysiewem nasion wyrównać. Rzodkiewkę siejemy najczęściej w rzędy co 15-25 cm, na głębokość 1 cm (odmiany kuliste) lub 1,5-2 cm (odmiany półdługie i długie). W uprawie wiosennej nasiona wysiewamy od końca marca do połowy maja, a w uprawie jesiennej w sierpniu.
Dla zachowania ciągłości zbiorów dobrze jest wysiewać rzodkiewkę partiami co 7-10 dni. Przed siewem można zastosować nawożenie mineralne np. 0,2 kg Azofoski na 10 m2. Rzodkiewka ma duże wymagania wodne. Niedobór wody powoduje łykowacenie i drewnienie zgrubień, a nadmiar może być przyczyną ich pękania. Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne obejmują przerywkę, odchwaszczanie i spulchnianie gleby. Zbiór rzodkiewki przeprowadza się stopniowo w miarę dorastania zgrubień. Aby przyspieszyć zbiory, zagony bezpośrednio po siewie można przykryć na okres 2-4 tygodni włókniną polipropylenową.
Zalecane odmiany do uprawy amatorskiej: kuliste – Krakowianka, Saxa, Carmen, Rowa,Lenor; półdługie – Opolanka, Mila, Leda, Warta; długie – Sopel Lodu.
RZODKIEW ma większą od rzodkiewki wartość odżywczą i biologiczną. Ostry piekący smak to zasługa gorczycznych olejków eterycznych bogatych w siarkę. Rzodkiew wywiera wielostronny dodatni wpływ na organizm ludzki. Przypisuje się jej działanie lecznicze w chorobach wątroby, reumatyzmie, bronchicie i anemii. Jest ona silnym środkiem żółciotwórczym.
Wczesne odmiany rzodkwi wysiewa się z początkiem kwietnia, na letni zbiór – w maju, użytkowaną jesienią -w czerwcu, a odmiany do przechowywania zimowego sieje się przez lipiec do początku sierpnia. Stanowisko przeznaczone pod uprawę rzodkwi powinno być dobrze nasłonecznione, gdyż jest ona wrażliwa na niedobór światła. Wymagania wodne i glebowe rzodkwi zbliżone są do wymagań rzodkiewki. Podobnie jak rzodkiewkę uprawiamy ją w drugim roku po nawożeniu organicznym. Wcześnie siana może być uprawiana na stanowiskach po ogórkach lub szpinaku jesiennym, a przy wysiewie letnim – po sałacie, kalarepie lub fasolce szparagowej.
Nasiona rzodkwi wysiewamy w rzędy co 20-25 cm, na głębokość około 2 cm. Na słabszych stanowiskach można zastosować nawożenie mineralne w postaci Azofoski w ilości ok. 0,2 kg na 10 m2. Zabiegi pielęgnacyjne polegają na wykonaniu przerywki, walce z chwastami, spulchnianiu gleby między rzędami i podlewaniu. Odmiany wczesne i jesienne zbieramy stopniowo w miarę zapotrzebowania i dorastania, natomiast zbiór odmian zimowych przeprowadzamy jednorazowo przed pierwszymi przymrozkami. Późne odmiany rzodkwi bardzo dobrze się przechowują np. w wilgotnym piasku w chłodnej piwnicy.
Polecane odmiany do uprawy: wczesne (do uprawy wiosennej, letniej i jesiennej) – Agata, późne (do przechowywania) – Murzynka, Muncher.
RZEPA jest cennym źródłem witaminy C i witamin z kompleksu B. Szczególnie w naci występuje dużo tych związków, jak również znaczne ilości tiaminy, wapnia i żelaza. W wielu krajach oprócz zgrubienia użytkowana jest także nać, przyrządzana podobnie jak jarmuż czy szpinak. Rzepa ma niewielkie wymagania termiczne i wilgotnościowe, doskonale udaje się więc w naszym klimacie (starsze rośliny z powodzeniem wytrzymują 7-8-stopniowe mrozy). Najlepsze pod jej uprawę są gleby piaszczysto-gliniaste i gliniasto-piaszczyste, dostatecznie wilgotne i żyzne. Odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego.
Odmiany wczesne uprawia się jako przedplon. Siejemy je na przełomie marca i kwietnia, zbieramy w czerwcu. Odmiany jesienne uprawiamy po warzywach wcześnie schodzących z pola (połowa sierpnia) np.: po groszku konserwowymi, bobie, szpinaku. Nasiona rzepy wysiewamy na zagonach w rzędy co 25-30 cm (odmiany wczesne) lub co 40 cm (odmiany późne). Głębokość przykrycia nasion powinna wynosić około 2 cm. Po wzejściu roślin należy wykonać przerywkę pozostawiając je w rzędzie co 10-15 cm. Pozostałe zabiegi pielęgnacyjne są takie same jak przy innych warzywach z tej grupy.
Polecane odmiany: Goldball, Schneeball.
BRUKIEW jest cennym źródłem witaminy C, B1, B2 i tiaminy, a także ryboflawiny, kwasu nikotynowego, wapnia, fosforu i żelaza. Jest to gatunek bardzo plenny, dobrze przechowujący się, wytrzymały na niskie temperatury. Brukiew należy do nielicznej grupy gatunków, które udają się na każdej glebie dostatecznie wilgotnej i zasobnej w składniki pokarmowe. W naszych warunkach najwłaściwsza jest jej uprawa z rozsady, w drugim lub trzecim roku po nawożeniu organicznym.
W przeciwieństwie do rzepy brukiew doskonale znosi przesadzanie. Wysiewamy ją na rozsadniku w drugiej połowie kwietnia w rzędy co 15-20 cm. Na miejsce stałe rozsadę wysadzamy po upływie 5-6 tygodni (pierwsza połowa czerwca) w rozstawie 50×25 cm. Wcześniej dobrze jest zastosować nawożenie mineralne np. 0,3 kg Azofoski na 10 m2. Brukiew uprawiamy po warzywach wcześnie schodzących z pola np.: szpinaku ozimym, wczesnym grochu na konserwy, sałacie. Gatunek ten jest wrażliwy na suszę, należy więc dbać o dostateczną wilgotność gleby. Do prac pielęgnacyjnych należy walka z chwastami i spulchnianie międzyrzędzi. Brukiew zbiera się od połowy października do połowy listopada. Warzywo to doskonale przechowuje się w piwnicy, na pryzmach przysypane piaskiem a także w kopcach. Optymalna temperatura przechowywania powinna wynosić ok. 0°C.
Na liście odmian znajduje się tylko jedna odmiana: Wilhelmsburska.
