Zbiór i przechowywanie warzyw cebulowych

Zbiór i przechowywanie warzyw cebulowych

Duża wartość odżywcza oraz znaczenie zdrowotne warzyw cebulowych spowodowały w ostatnich latach wzrost zainteresowania ich uprawą zarówno w produkcji towarowej jak i w amatorskiej – w ogrodach przydomowych i na działkach. Spośród warzyw cebulowych, do których należą: cebula zwyczajna, cebula kartoflanka, cebula wielopiętrowa, cebula perłowa, szalotka, siedmiolatka, por, czosnek pospolity i szczypiorek, największe znaczenie mają trzy gatunki – cebula zwyczajna, czosnek i por. Warzywa te spożywane w stanie świeżym lub w postaci przetworów są ważnym źródłem witamin i innych składników odżywczych, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, a zwarte w nich substancje biologicznie czynne działają profilaktycznie zapobiegając m.in. współczesnym chorobom cywilizacji (schorzenia układu krążenia, nowotwory), infekcjom wirusowym i bakteryjnym, przeziębieniom, zapaleniom dróg oddechowych, grzybicom. Większość warzyw cebulowych dobrze się przechowuje, pod warunkiem, że zostaną one zebrane we właściwym czasie.

Cebula

Termin zbioru cebuli zależy od metody uprawy. Najwcześniej dojrzewa cebula uprawiana z dymki (od połowy lipca do połowy sierpnia), następnie z rozsady (w sierpniu), a później z siewu (w końcu sierpnia i we wrześniu). Najlepiej przechowuje się cebula uprawiana z siewu, która powinna być zebrana najpóźniej w połowie września. Cebulę przeznaczoną do przechowywania należy zbierać wówczas, gdy około 70% liści jest jeszcze zielonych, a około 50% cebul złamało szczypior i wytworzyło 2-3 suche łuski okrywające, dobrze przylegające do łusek mięsistych. Stosowane dość często przez działkowców załamywanie szczypioru nie jest wskazane. Skutkiem tego jest niedojrzewanie i złe przechowywanie się cebul, a ponadto powoduje wnikanie organizmów chorobotwórczych do wnętrza szyjki i zagniwanie cebul. Cebulę należy zbierać w dni słoneczne i suche. Wyrwane lub wykopane cebule pozostawia się na zagonie w celu wstępnego podsuszenia. Rośliny układa się w rzędach w taki sposób, aby cebule z jednego rzędu były przykryte szczypiorem cebul z następnego rzędu, co chroni je przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, dzięki czemu łuski okrywające nie ulegają spękaniu i poparzeniu. Po kilku dniach cebulę należy zebrać i dosuszyć w altanie lub w innym przewiewnym pomieszczeniu. Dobrze dosuszona cebula powinna mieć całkowicie zaschnięty szczypior i szeleszczące suche łuski okrywające. Należy wówczas obciąć szczypior na wysokości około 4 cm, a korzenie na długość około 1 cm. Przy niekorzystnych warunkach pogodowych należy obciąć szczypior do wysokości około 10 cm i przenieść cebulę (bez dosuszania na zagonie) do przewiewnego pomieszczenia, w którym będzie dosuszana.

Do przechowywania nie nadają się cebule z grubą, soczystą, nie zaschniętą szyjką, tzw. bączaste. Cebulę należy przechowywać w pomieszczeniach suchych i przewiewnych, w których można utrzymać temperaturę 0-1 °C i wilgotność względną powietrza 65-75%. Podwyższenie temperatury przyspiesza wyrastanie szczypioru i korzeni oraz stwarza korzystne warunki dla rozwoju organizmów chorobotwórczych.

Czosnek

Czosnek wytwarzający pędy kwiatostanowe (sadzony jesienią) zbiera się w lipcu, a czosnek nie wytwarzający pędów kwiatostanowych (sadzony wiosną) – w sierpniu. Dojrzałość zbiorczą czosnku wytwarzającego pędy kwiatostanowe poznaje się po zasychaniu liści. Ten typ czosnku zbiera się wówczas, gdy około 40% liści jest zaschniętych. Czosnek nie wytwarzający pędów kwiatostanowych zbiera się, gdy około 50% roślin ma załamane liście. Czosnek zebrany za wcześnie, gdy główki są miękkie, łatwo zagrzewa się w czasie przechowywania, natomiast główki czosnku zebranego zbyt późno mają popękaną łuskę okrywającą, rozpadającą się na poszczególne ząbki i nie nadają się do przechowywania. Przy zbyt późnym zbiorze może nastąpić ponowny wzrost i ukorzenianie się czosnku, co powoduje tzw. wciąganie czosnku do gleby.

Rośliny wyrywa się lub wykopuje i układa w rzędach podobnie jak cebulę, aby główki jednego rzędu były przykryte liśćmi następnego. Czosnek dosusza się na zagonie przez kilka dni, a następnie przenosi do przewiewnego pomieszczenia w celu dalszego dosuszenia. Po całkowitym dosuszeniu liście należy przyciąć na długość 2-4 cm, a korzenie na długość 1 cm. Można także obciąć liście na wysokości 5-7 cm bezpośrednio po zbiorze i przenieść czosnek do przewiewnego pomieszczenia w celu dosuszenia. Do przechowania nadają się tylko główki zdrowe, dojrzałe, twarde, dobrze zaschnięte, z co najmniej trzema warstwami łusek okrywających. Czosnek przechowuje się w podobnych warunkach jak cebulę -w temperaturze 0-1 °C i wilgotności względnej powietrza 65-70%. Małe ilości czosnku można przechowywać splecione w warkocze lub wianki i zawieszone w suchych pomieszczeniach, w których istnieje możliwość utrzymania niskiej temperatury.

Por

Od miany wczesne pora zbiera się w sierpniu i we wrześniu, a odmiany późne na użytek zimowy w końcu października i w listopadzie, a do spożycia wiosną od rozmarznięcia gleby do połowy maja. Po wykopaniu rośliny należy oczyścić z ziemi i pożółkłych liści oraz skrócić korzenie i liście.

Pory można pozostawić na zimę na zagonie lub zadołować. Pory pozostawione na zagonie zbiera się wiosną, ponieważ zimą, gdy gleba jest zamarznięta, zbiór jest niemożliwy. Jeżeli warunki pogodowe są sprzyjające, pory można zbierać z zagonów także w zimie. Przy tym sposobie przechowywania należy się liczyć z możliwością strat, dochodzących nawet do 50% plonu zebranego jesienią na skutek uszkodzenia liści przez mróz i gnicia pochew liściowych. Do przechowywania na zagonie najbardziej przydatne są odmiany późne, wytrzymałe na mróz – Carina, Clasina, Blizzard, Arkansas. Odmiany wrażliwe na mróz należy zebrać przed zamarznięciem gleby i zadołować. Nie należy obcinać korzeni ani skracać liści, a tylko usunąć nadgniłe i uszkodzone ich części. Pory dołuje się w rowkach, takiej głębokości, aby zmieściła się w nich cała wybielona cebula. Rośliny układa się w nich ściśle obok siebie, pionowo lub lekko skośnie. Korzenie i dolną część cebuli przykrywa się ziemią. Gdy gleba lekko zamarznie, zadołowane pory można przykryć słomą, liśćmi lub innym materiałem. Przy tym sposobie przechowywania porów może być utrudnione ich wyjmowanie w czasie mrozów. Na użytek zimowy pory można przechowywać w rowach o głębokości około 30 cm. Rośliny ustawia się ciasno jedną obok drugiej i przysypuje korzenie ziemią, co nie jest konieczne. Rów przykrywa się prowizorycznym daszkiem z desek lub żerdzi, a po spadku temperatury dodatkowo słomą, liśćmi lub innym materiałem.