Najwcześniejsze warzywa
Wiosna to początek nowego sezonu prac na działce. Po okresie zimy każdy z nas tęskni za świeżymi warzywami i jeśli tylko wiosna jest wczesna, możemy już w marcu przystąpić do uprawy tzw. nowalijek, czyli warzyw, których plon uzyskujemy najwcześniej. Na najwcześniejsze zbiory możemy uprawiać: rzodkiewkę, sałatę, szpinak, cebulę (na zbiór pęczkowy ze szczypiorkiem), marchew i pietruszkę (na zbiór pęczkowy), kalarepę, koper.
Aby uzyskać wcześniejsze plony, powinniśmy kierować się kilkoma zasadami. Wybierać najwcześniejsze odmiany warzyw, wysiewać nasiona w miejsca zaciszne, szybko nagrzewające się wiosną. Wcześniejsze uzyskanie plonu zapewni także płaskie przykrycie zagonów folią perforowaną lub agrowłókniną zaraz po wysiewie nasion. Zamiast płaskiego przykrycia można rozstawić niski tunel foliowy. Również ściółkowanie międzyrzędzi (czarną folią, czarną włókniną, korą, słomą) wpływa na przyspieszenie wzrostu warzyw. Znaczne przyspieszenie zbiorów uzyskamy też uprawiając niektóre warzywa z rozsady, wyprodukowanej w inspekcie lub na parapecie okiennym.
Warzywem o najkrótszym okresie wegetacji jest rzodkiewka. Jej nasiona zaczynają kiełkować już w temperaturze ok. 3°C. Najlepsze pod jej uprawę są gleby średnio zwięzłe, dostatecznie wilgotne, o wysokiej zawartości związków organicznych, przewiewne, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Stanowisko pod uprawę rzodkiewki powinno być dostatecznie nasłonecznione, w drugim roku po nawożeniu organicznym. Rzodkiewkę siejemy na zagonach w rzędy co 15-25 cm, na głębokość 1 cm (odmiany kuliste) lub 1,5-2 cm (odmiany półdługie i długie). Nasiona wysiewamy od końca marca do połowy maja. Rzodkiewka ma duże wymagania wodne, dlatego powinniśmy pamiętać o częstym i starannym podlewaniu tego warzywa. Pozostałe zabiegi pielęgnacyjne obejmują przerywkę, odchwaszczanie i spulchnianie gleby. Pierwszą przerywkę wykonujemy gdy rośliny wytworzą 1-2 liście właściwe, pozostawiając je co 1 -1,5 cm. Druga przerywka jest pierwszym zbiorem rzodkiewki i wówczas pozostawiamy rośliny co 2-3 cm.
Sałatę możemy uprawiać od wczesnej wiosny, aż do późnej jesieni (w miesiącach letnich odmiany kruche). Jej wymagania cieplne są niewielkie, rośnie już w temperaturze 5°C, a najbardziej ścisłe główki wytwarza przy 12-14°C. Sałatę uprawiamy z siewu bezpośredniego do gruntu lub z rozsady. Wprost do gruntu nasiona wysiewamy od wczesnej wiosny, gdy tylko pozwalają na to warunki klimatyczne. Odległość między rzędami powinna wynosić 20-30 cm dla sałaty masłowej i 45-50 cm dla kruchej. Ważnym zabiegiem jest przerywka, którą wykonujemy gdy rośliny wytworzą 3-4 liście. Po przerywce odległości między nimi w rzędzie powinny wynosić 20-25 cm dla sałaty masłowej i 30-35 dla kruchej.
Uzyskanie wcześniejszego plonu umożliwia uprawa sałaty z rozsady. Czas jej produkcji trwa od 30 do 45 dni. Rozsadę sadzimy na miejsce stałe gdy wytworzy 3-5 liści, co najczęściej przypada na pierwszą dekadę kwietnia. Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie sałaty obejmują przede wszystkim płytkie spulchnianie międzyrzędzi i odchwaszczanie. W okresach suszy rośliny nawadniamy, uważając by nie podlewać ich po liściach.
Wczesną wiosną możemy przystąpić do wysiewu szpinaku. Nasiona szpinaku kiełkują już w temperaturze 2-3°C, a młode rośliny znoszą kilkustopniowe przymrozki. Warzywo to wymaga gleb lżejszych, szybko nagrzewających się wiosną, o dużej pojemności wodnej. Nasiona szpinaku wysiewamy w rzędy co 20 cm, na głębokość 1,5-2 cm od końca marca do połowy kwietnia. Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne obejmują spulchnianie międzyrzędzi i odchwaszczanie. W okresie suszy rośliny korzystnie reagują na podlewanie. Szpinak zbieramy od momentu gdy wytworzy 6-7 liści. Najlepiej rozety liściowe wycinać rano lub wieczorem bezpośrednio przed spożyciem, by zachowały one swoje właściwości biologiczne.
Kalarepa jest warzywem o krótkim okresie wegetacji. Na wczesny zbiór uprawiamy ją z rozsady jako przedplon. Produkcja rozsady trwa około 5-6 tygodni a do gruntu wysadzamy ją w kwietniu. Kalarepa nie ma dużych wymagań glebowych, dobrze jednak rośnie na glebach próchnicznych, wilgotnych, żyznych, szybko nagrzewających się wiosną. Odmiany wczesne sadzimy na zagonach w rozstawie 30 x 20 cm. Istotna jest głębokość sadzenia. Rośliny sadzimy płytko, tak by korzenie były tuż przy powierzchni gleby. Szczególną uwagę zwracamy na wilgotność podłoża. W czasie całego okresu wegetacji spulchniamy i odchwaszczamy międzyrzędzia. Do wczesnej uprawy szczególnie nadają się odmiany białe, które rosną szybciej.
Marchew na zbiór pęczkowy wysiewamy od 20 marca. Głębokość wysiewu nasion zależy od zwięzłości gleby i waha się od 1 do 2 cm (im gleba lżejsza tym głębiej). Zalecana norma wysiewu to 6-8 g na 10 m2, a rozstawa rzędów 30 cm. Do uprawy marchwi najodpowiedniejsze są gleby średnie, zasobne w próchnicę, o bardzo dobrej strukturze, dobrze spulchnione. Pamiętajmy więc o głębokim i dokładnym przekopaniu działki.
Nasiona pietruszki przeznaczonej na wczesny zbiór pęczkowy wysiewamy wczesną wiosną, gdy tylko pozwolą na to warunki pogodowe, w rozstawie rzędów 20-25 cm. Na 10 m2 wysiewamy ok. 4-5 g nasion na głębokość 1,5-3 cm. Pietruszkę uprawiamy na podobnych glebach jak marchew. Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie pietruszki i marchwi polegają głównie na niszczeniu skorupy glebowej, zwłaszcza w okresie kiełkowania nasion i wschodów oraz na odchwaszczaniu. Przy zbyt gęstych wschodach konieczna będzie przerywka. Zbiór marchwi i pietruszki w pęczkach rozpoczynamy w maju. Przeprowadzamy go stopniowo w miarę dorastania korzeni do średnicy ok. 1,5 cm.
Aby uzyskać wcześniejszy plon marchwi i pietruszki, można do gruntu wysiewać nasiona podkiełkowane lub moczone wcześniej w wodzie o temperaturze 20-30°C przez 24 godziny. Po przechowaniu tak przygotowanych nasion przez 2 dni w wysokiej wilgotności, można przystąpić do ich wysiewu. W korzystnych warunkach uprawy powinniśmy uzyskać wcześniejszy plon nawet o kilkanaście dni.
W marcu możemy wysadzać dymkę cebuli na zbiór w pęczkach ze szczypiorem. Na najwcześniejszy zbiór sadzimy ją w rozstawie rzędów 20-25 cm, piętką w dół tak, aby wierzchołek cebulek wystawał ok. 0,5 cm ponad powierzchnię ziemi. Cebula wymaga gleby żyznej, zasobnej w składniki pokarmowe, przewiewnej ale dobrze zatrzymującej wodę, szybko nagrzewającej się wiosną. Cebula bardzo dobrze reaguje na nawożenie organiczne. Obornik powinniśmy głęboko przekopać jesienią. Cebula jest bardzo wrażliwa na zachwaszczenie, dlatego szczególną uwagę zwróćmy na jej odchwaszczanie. Glebę spulchniamy bardzo ostrożnie, w pewnej odległości od cebulek, aby nie uszkodzić płytkiego i słabego systemu korzeniowego. Dbamy również o dostateczną wilgotność ziemi. Zbiór cebuli z zielonym szczypiorkiem rozpoczynamy na początku maja, w miarę dorastania roślin.
Innym warzywem, którego plon możemy bardzo szybko uzyskać, użytkowanym głównie jako przyprawa, jest koper. Do jego wysiewu możemy przystąpić około połowy marca. Przeznaczony na zieloną przyprawę nadaje się do zbioru już po 30-40 dniach. Nasiona kopru wysiewamy w rzędy co 10-15 cm w ilości 5 g na m2 jeżeli będziemy użytkować go „na zielono”, jeśli chcemy koper wykorzystać do kwaszenia ogórków musi rosnąć dłużej. Stosujemy wówczas o połowę mniejszą normę wysiewu nasion i rozstawę rzędów 20-30 cm. Może być on również uprawiany współrzędnie z innymi warzywami np. z cebulą, pietruszką czy marchwią. Zbiór przeprowadzamy stopniowo w miarę dorastania roślin do 10-20 cm wysokości.