SKRZYP (EQUISETUM)

W dawnych epokach geologicznych żyli przodkowie skrzypów, których wysokość przekraczała niekiedy 30 m. Dzisiaj żyjące skrzypy są niewielkimi roślinami, chociaż niektóre ich gatunki mogą osiągać nawet kilka metrów wysokości.

Cechą charakterystyczną budowy skrzypów jest okółkowe ułożenie liści i pędów bocznych. Walcowata łodyga podzielona jest na długie, bruzdkowane międzywęźla i krótkie węzły, z których okółkowo wyrastają drobne, łuskowate listki, zrastające się u nasady w pochwę. Z kątów tych listków wyrastają okółkowo ułożone pędy boczne, mające w zasadzie budowę podobną do pędu głównego. Wewnątrz łodygi znajduje się centralny przewód powietrzny i szereg przewodów obwodowych; między nimi a przewodem centralnym znajdują się wiązki przewodzące. Ponieważ liście są bardzo małe, proces asymilacji odbywa się w łodygach, które bezpośrednio pod skórką mają miękisz asymilacyjny. Na szczycie pędu głównego znajduje się kłos zarodnionośny. Niektóre gatunki mają pędy zróżnicowane na płonne — zielone, bez kłosów, i bezzieleniowe, z kioskami, pojawiające się wcześniej od płonnych. Kłos zarodnionośny złożony jest z kilkunastu okółków listków zarodnionośnych. Każdy taki listek składa się z trzoneczka i osadzonej na nim wielobocznej tarczki, z której wyrastają od strony osi kłoska walcowate zarodnie. Dojrzałe zarodnie pękają, a z ich wnętrza wysypują się 1-komórkowe zarodniki. Są one opatrzone taśmowatymi wyrostkami, które wskutek zmian wilgotności powietrza mogą skręcać się wokół zarodnika lub rozkręcać. Zarodniki, padłszy na odpowiednie podłoże, kiełkują i wytwarzają drobne, liczące kilkanaście milimetrów, krzaczkowate, zielone roślinki, zwane przedroślami. Na jednych przedroślach powstają organy płciowe męskie — plemnie z plemnikami, na drugich zaś organy żeńskie — rodnie, zawierające po 1 komórce jajowej. Po zapłodnieniu, które odbywa się w środowisku wodnym (po deszczu, w kropli rosy), powstaje zygota, a z niej wyrasta okółkowo rozgałęziona roślina z kłoskiem zarodnionośnym na szczycie pędu.

U skrzypów obserwujemy wyraźną przemianę pokoleń, w której pokoleniem bezpłciowym, rozmnażającym się za pomocą zarodników — jest dość duża roślina, a pokoleniem płciowym drobne, niepozorne przedrośle. W porównaniu z mchami istnieje tu zasadnicza różnica: pokolenie bezpłciowe, zwane sporofitem, u skrzypów jest dużą, samożywną i niezależną od gametofitu rośliną.

Wszystkie skrzypy są roślinami trwałymi, rozprzestrzenionymi na całym świecie z wyjątkiem Australii.